Petar Dobrović (1890-1942), umetnik kom je hedonizam bio životni stav, a modernizam umetničko opredeljenje. Jednan od “najsnažnijih temperamenata” srpskog slikarstva prve polovine 20. veka, pobunjenik, politički vođa…
Umetnik je taj koji svojom intuicijom i intelektom realizuje mistične zakone prirode, verovao je slikarski čudotvorac.
Kao kobac spreman za pokret i za napad
Obnovljena Galerija Petra Dobrovića ponovo je otvorena za publiku, a novi život tog izložbenog prostora u beogradskoj Ulici kralja Petra 36 započet je izložbom “Kolorističke vizije”.
Kao ilustraciju temperamentog Dobrovićevog karaktera, u katalogu u povodu izložbe autorka i kustos Kuće legata, Danijela Bajić Obućina, navodi svedočenje Đorđa Oraovca: “Srednjeg rasta, koštunjav, mrke boje, kukastog nosa i nemirnih očiju, on je kao kobac gotov za pokret i za napad, pa bilo na kakvo slikarsko platno, bilo na kakvog protivnika.”
A tu je i zapis Veljka Petrovića povodom autoportreta iz 1932. godine: “Petrov se temperament stalno presipao i rasipao – i najživahniji od nas utihnuo bi pored njega, gubio dah i promukao bi neprogovorivši nijednu reč, samo slušajući njega.”
Svet je Dobrović ugledao u Pečuju, kao prvenac imućnog trgovca Petra i njegove supruge Irene Heidl. Ime je i dobio po ocu, a njegov mlađi brat, Nikola Dobrović, ostao je upisan kao velikan jugoslovenske i srpske arhitekture.
Posle školovanja na Likovnoj akademiji u Budimpešti, a uoči Prvog svetskog rata, često je odlazio u Pariz gde pod uticajem Pola Sezana usavršava svoj crtež i formu, i sve do kraja 1914. kretaće se na relaciji Pečuj-Pariz-Budimpešta-Kečkemet.
Nisam ja propao, nego monarhija
Zbog učešća u pobuni VI pešadijskog puka, 1918. bio je uhapšen u Pečiju, ali je u vreme revolucije Bele Kuna uspeo da pobegne. Pod svoj krov primiće ga dr Kosta Hadži. U bašti Hadžijevih nastaće neka od Dobrovićevih vrhunskih dela, a baš u Novom Sadu slikar će upoznati tada devojčicu Olgu, koja će mu kasnije postati i jedina ljubav, odana supruga i majka sinu Đorđu.
Početkom 1921. Dobrović boravi u Firenci, a potom leto na Hvaru sa Milošem Crnjanskim. Naizgled neočekivano, ali postaje te godine slikar-predsednik Srpsko-mađarske baranjske republike. Zalagao se, naime, da se Pečuj, Baranja i Bačka u celini pripoje Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Pomenuta republika će u njegovom odsustvu nestati posle samo sedam dana, a njega će osuditi na smrt. Međutim, Dobrović se tada već nalazi u Beogradu, gde će se trajno nastaniti, i zajedno sa Milom Milunovićem i Tomom Rosandićem osnovati Likovnu akademiju.
“Moj život je jednostavan. Prošao je u slikarstvu. Kada su me uznemirili u tome za vreme svetskog rata, ja sam vodio pobunjeničke čete protiv monarhije; istina, ja sam bio uhapšen, osuđen na smrt, ali nisam ja propao, nego je propala monarhija… Danas mirno slikam i verujem da ću celu Jugoslaviju sa celim pučanstvom zajedno naslikati do moje smrti. To je sve što bi mogao da kažem o mom životu”, umetnikov je autobiografski zapis s kraja tridesetih godina prošlog veka.
Lepše obećanje budućnosti
Brojne izložbe na kojima se predstavljao do 1940. godine svrstale su ga u red najznačajnijih srpskih slikara, a prvi put svoja dela je predstavio 1911. godine u Budimpešti. Njegova postavka crteža 1920. godine oduševljeno je primljena od strane kritičara, a Dobrović je ocenjen kao “lepše obećanje budućnosti”.
Sliku, koja se danas nalazi u kolekciji Narodnog muzeja, “Konji na Trgu Svetog Marka u Veneciji” (1938) Petar Dobrović je izlagao na Venecijanskom bijenalu, a već naredne godine, za nacionalni muzej, otkupio ju je i poklonio muzeju knez Pavle Karađorđević. Upravo to Dobrovićevo delo, navode kritičari, predstavlja dragulj srpske moderne.
Dopuštajući uticaje i izučavajući postupke Sezana i kubista, tokom svog umetničkog izgrađivanja, Dobrović je prošao kroz nekoliko faza, navode likovni kritičari, pa dodaju da je spoznavanjem Van Goga i Matisa težište svog izraza bazirao na potezu i koloritu.
A kada je reč o Dobrovićevom opusu, slikarske teme kojima je bio posvećen tokom celokupnog i stvaralački izrazito plodnog života, bile su portret, akt i pejzaž.
Slikao je portrete intelektualaca (Slobodana Jovanovića, Krležu, Marka Ristića, Milana Bogdanovića), a ostavio nam je i izvanredne psihološke portrete svojih prijatelja, značajnih i malih ljudi, vedute Venecije i Dubrovnika, pejzaže, mrtve prirode… Posebno se ističu portreti supruge Olge.
Zgrada u kojoj je živeo i tragično umro
Vraćajući se iz svog ateljea na Kolarčevom univerzitetu i žureći da stigne kući pre policijskog časa, preminuo je 27. januara 1942. godine iznenada, od srčanog udara u liftu zgrade u kojoj je s porodicom živeo za vreme nemačke okupacije. Galerija koja je nosi njegovo ime, a o kojoj se brine Kuća legata. nalazi se upravo na četvrtom spratu te zgrade, a legat su Dobrovićeva supruga i sin poklonili Gradu Beogradu.
Poklonjena zbirka se sastoji od 1.407 umetničkih dela, među kojima su 360 ulja na platnu, 14 akvarela, 19 pastela i 955 crteža. Zahvaljujući velikoj posvećenosti supruge Olge, u ovom legatu se čuva i bogata dokumentacija o Petru Dobroviću, koju je ona godinama prikupljala, dopunjavala i stručno obradila.
Najsnažniji temperament našeg slikarstva
Izložba “Kolorističke vizije” predstavlja izbor od 27 slika iz bogate umetnikove zaostavštine, nastalih u periodu od 1928. do 1941. godine.
“Odabirom najreprezantivnijih radova iz legata posetiocu se otvara mogućnost da vidi baš ona dela koja karakteriše ostrašćena boja, bleštava svetlost, optimizam i dinamična neposrednost koja je svojstvena ne samo delu, već i karakteru ovog slikara. Kolorizam će ga odrediti kao jednog od najuticajnijih srpskih umetnika, onih koji su predvodili savremene tokove u slikarstvu. Slikarstvo Petra Dobrovića zadobija potpunu snagu i zrelost kroz čistu, pulsirajuću boju koja reflektuje intenzivno umetnikovo raspoloženje i osećanje. Odlazak na jug Francuske i dugi boravci na Jadranskom primorju uticali su na njegov stil, kada se okružen toplom i osunčanom prirodom okreće istovremeno svetlosti i neodoljivoj boji”, navodi u katalogu izložbe autorka Danijela Bajić Obučina.
Prema njenim rečima, prateći promenu mesta boravka slikara, a time i krajolike koji kao da su se kontinuirano protezali od Jadranskog mora preko Fruške gore i Venecije do Holandije, tako se i postavka bazira na istim geografskim prisutnim, a različitim prostorima, i umetniku toliko svojstvenim bojama i tonovima.
Sonja Šulović
