Ova zbirka pesama, objavljena prvobitno 1928. godine ostala je do danas najpoznatije Lorkino pesničko delo. U njoj se najbolje ocrtava Lorkina vizija sveta i njegova poetika spajanja mitologije i tradicije sa vremenom u kojem je živeo. Upravo je sa Ciganskim romanserom Lorka postao svojevrsna kultna figura, slavni i prepoznatljivi pesnik.
Federiko Garsija Lorka ( Fuente akeros, Granada, Španija, 5. jun 1898 – okolina Alfakara, Granada, Španija,19. avgust 1936) bio je španski pjesnik, dramaturg i pozorišni režiser.
Studirao je književnost, slikarstvo i muziku, što je kasnije došlo do izražaja u njegovom bavljenju scenskom umjetnošću. Putovao je širom Španije, a posjetio je i Ameriku i Argentinu. Tokom putovanja kroz Španiju bilježi narodne napjeve. U SAD je stigao u doba ekonomske krize pa je tu zemlju doživio kao svijet praznine i tjeskobe u kojem nema ničeg humanog, već je sve podređeno trci za novcem.
Lorka je bio sin imućnog andaluzijskog zemljoposjednika. Godine 1909. se sa roditeljima seli u Granadu, a 1919-te radi studiranja književnosti i prava odlazi uMadrid, gdje se upoznaje i druži sa mnogim tadašnjim španskim intelektualcima. Između ostalih, to su i režiser Luis Bunjuel i slikar Salvador Dali, kome je pjesnik posvetio jednu odu. Druženje sa velikanima umjetnosti imalo je velikog uticaja na mladoga Lorku. Muziku je studirao kod M. de Feil, koji mu je usadio ljubav prema narodnoj pjesmi i usmjerio ga ka sakupljanju narodnog blaga. U Madridu se takođe upoznaje sa aktuelnim evropskim i svjetskim zbivanjima i problemima. Krajem dvadesetih godina tone u depresiju, a razlog tome je što okolina i prijatelji ne prihvataju njegovu homoseksualnu orjenataciju. Zbog osuda okoline sve više je tonuo u depresiju, koja je dostigla vrhunac kada su Bunjuel i Dali snimili film „Andaluzijski pas“, što je pjesnik nemirnog duha protumačio kao napad na njega. Shvativši problem, njegovi roditelji ga šalju na put po Americi. Od 1929. do 1930. boravi u SAD, najviše u Njujorku, a posjetio je i Kubu.
Lorka se 1930. vraća u novoproglašenu Republiku Španiju. Na poziv svog granadskog profesora, socijaliste F. de la Riosa, prihvata posao direktora i umjetničkog animatora studentskog putujućeg pozorišta La Baraka, sa kojim je obišao sve krajeve Španije, od najbogatijih do onih najzabačenijih.
Lorkina smrt
Pobuna fašističkih snaga generala Fransiska Franka 1936. godine izazvala je građanski rat u kojem je, na obje strane, poginulo najmanje pola miliona ljudi. Lorka je u to vrijeme pisao o nepoštovanju prava Cigana, kritikovao uskogrudost buržoazije i, čak, govorio protiv ponovnog, rimokatoličkog “osvajanja” Granade – bastiona, prije više od pet stoljeća, arapskih osvajača Iberijskog poluostrva. Lorka je uhapšen i ispitivan, a potom je, devetnaestog avgusta 1936, odveden na mjesto zvano Baranko de Visnar, zajedno s trojicom anarhista – i tu je strijeljan. Streljacki vod je, prema priči očevidaca, svoj bijes iskalio i na mrtvom Lorkinom tijelu, pljujući po njemu dok su ga bacali u neobilježenu zajedničku grobnicu, i nazivajući ga pogrdnim imenima, aludirajući na njegovu homoseksualnost.
Tako je među prvim žrtvama građanskog rata bio Lorka, lijevo orijentisani intelektualac, ali i homoseksualac, što je za fašiste bio ozbiljan prestup. Lorka je svojim perom, međutim – kako je jednom izjavio jedan oficir Frankovih snaga – “više naudio Franku nego neko drugi puškom”.
Prerana smrt ga je učinila međunarodnom kultnom figurom koja je predstavljala takvu prijetnju Frankovoj diktaturi da su njegova djela čitavu deceniju bila zabranjena u Španiji. Frankova vlada je pokušala da uništi uspomenu na Lorku tako što je uništila sva njegova djela, a spominjanje njegovog imena je bilo strogo zabranjeno. Kako je bio među prvim i najslavnijim žrtvama građanskog rata, Lorka je ubrzo postao simbol žrtve političke represije i fašističke tiranije.
Stvaralaštvo
Lorka je počeo da piše stihove kao petnaestogodišnji dječak. Njegovu poeziju karakteriše tri bitne crte: artizam, uticaj tradicije i narodnih pjesama i lični, izrazito strastan doživljaj. Pjesnik je vjerovao, u praksi sprovodio, i izjavljivao, čak i kroz neke pjesme koje se mogu smatrati njegovom poetikom, da u gradnji pjesme vodi brigu i o najmanjem detalju koji obrađuje. Uticaj narodne književnosti u Lorkinoj poeziji je očigledan, pri čemu nije akcenat na formi već na temama; pjesnik nastoji da kroz pojmove zvuka, boje i pokreta da dušu Andaluzije koja je obilježena znakom tragičnosti i primitivnog duha. Njegov lični doživljaj je nagonski, prepun slutnji i tajnovitosti pa na čitaoca djeluje kao nestvaran. Misli se da je u pjesmi Romansa osuđenog predvidio vrijeme i način svoje smrti.
Prvu zbirku pjesama je objavio 1921. Sledeća zbirka pjesama je Poema del kante hondo. Kante hondo je tipična andalusijska narodna pjesma obogaćena uticajem Cigana lutalica i srednjovjekovnih Saracena, ali Lorka ne podražava bukvalno njene metričke zakone i tipičnu strukturu teksta, već na sopstveni način gradi male kompozicije. Njegova najčuvenija zbirka, kojom je pjesnik obezbijedio svoju besmrtnost, je Ciganski romansero. Ova zbirka sadrži sve one, široj publici poznate, pjesme iz kojih potiču često navođeni stihovi i lajmotivi kao što su: Povedoh je do reke/ Misleći da devojka je, /Al’ udata ona beše. Ili: Zeleno volim te zeleno.
U zbirci Pesnik u Njujorku Lorka je opjevao svoje, već pomenuto, negativno viđenje američkog društva. Neki kritičari smatraju da su po stilu ove pjesme bliske nadrealizmu, dok drugi, pak, misle da je Lorka tu blizak ekspresionizmu. Jedna od poslednjih Lorkinih pjesama je: Plač za Sančezom Ignasijem Mehijazom, u kojoj je opjevao tragičnu smrt svog prijatelja, čuvenog toreadora.
Osim pjesama, Lorka je pisao i drame u kojima opisuje patnju i ljudske strasti, prije svega žena. Njegovo prvo dramsko djelo je „Urok leptirice„ (1920.) u kojoj na ironičan način obrađuje temu neprihvatljive ljubavi. Premijerno je izvedeno u madridskom pozorištu Eslava, no doživljava neuspjeh. Potom slijedi narodska romansa o legendarnoj granadskoj junakinji „Mariana Pineda„ koja je premijerno izvedena u Barceloni 1927. Zatim slijedi farsa „Čudnovata postolarka„(1930.) i “Don Perlimpin ukazuje ljubav prema Belisi u svom vrtu“ (1931. Piše i tekst za pozorište lutaka “Oltarić Don Kristofora“ (1931.) i romantičnu komediju “Dona Rosita neudata ili govor cvijeća“ (1935).
Lorka je najsnažniji dramski pjesnik ljudske strasti i patnje, neposredan je i slikovit. Glavni likovi u njegovim tragedijama su žene, njihova ljubav, materinstvo i opterećenost društvenih i religijskih predrasuda. Njegove najpoznatije drame su „Krvava svadba„ (1933.) koje je jedno od najsnažnijih djela svjetskog pozorišta koje govori o strasti, suparništvu, ubistvu i nagonima. Zatim slijede „Yerma„ (1934.) koja obrađuje mučnu sudbinu neplodne žene i „Dom Bernarde Albe„ (1936.) koja govori o majci koja svojih pet kćeri željnih života drži zatvorene u mračnoj, dosadnoj kući. Od drama je još napisao „Kada prođe pet godina„(1931.),“Publika“ (1930-1936), “Drama bez naslova“(1936.) Napisao je i scenarij za film “Put na mjesec“.
Ekshumacija: da ili ne?
Sedam decenija poslije Lorkine smrti, a 32 godine od kraja Frankove fašističke diktature, posmrtni ostaci proslavljenog pjesnika i dalje leže na istom mjestu, na šumovitom proplanku nadomak sela Visnar, u Granadi.
Novi zakon o rehabilitaciji žrtava fašizma mogao bi, međutim, da dovede do ekshumacije Lorkinih kostiju i njihovog polaganja u posebno obilježenu grobnicu. Mnogi Španci smatraju da je skandalozno što legendarni pjesnik i dalje leži zakopan “kao pas”, ali se Lorkina porodica s tim ne slaže.
“Uspomena na Garsiju Lorku treba da živi kroz njegovo djelo, a ne njegove kosti”, izjavila je pjesnikova rođaka Laura Garsija Lorka, koja insistira da se grob ne dira.
Novim zakonom vlada pruža podršku udruženjima koja su već ekshumirala posmrtne ostatke više od 1.000 ljudi kako bi se njihovim porodicama omogućilo da ih dostojno sahrane. Porodice dvojice ljudi koji su strijeljani zajedno s Lorkom, učitelja Dioskora Galinda i toreadora Fransiska Galadija, traže da se njihove kosti iskopaju. Njihov zahtjev je podstakao sporenje oko pitanja šta učiniti s Lorkinim posmrtnim ostacima.
“Ne govorimo o Garsiji Lorki kao umjetniku, već o nekome ko je jednak s hiljadama pokopanih tijela… Ne želimo da se pravi razlika i da se on izdvaja od ostalih”, izjavila je Laura Garsija Lorka madridskom dnevniku “Mundo”.
Drugi pak, poput istoričara Iana Gibsona, navode da bi ekshumacija mogla da pruži istraživačima nove, dragocjene informacije poput odgovora na pitanje da li je, prije strijeljanja, Lorka bio mučen.
“Lorkini posmrtni ostaci ne pripadaju samo njegovoj porodici, već Španiji i cijelom čovječanstvu”, izjavio je Fransisko Gonsales iz Udruženja za obnavljanje istorijskog pamćenja koja je pokrenula kampanju za ekshumaciju.
Izvor:
Internet
Večernje novosti
“Romansa o žandarmeriji”
“Njihovi su konji crni.
Potkovica crn je metal.
Mrlje voska i mastila
sijaju im sa plašteva.
Lobanje im od olova
pa nijedan suze nema.
Sa dušom od laka crnog
drumom primiče se četa…”
(iz “Ciganskog romansera” Federika Garsije Lorke)
