Činjenica
da je slikarska i teorijska zaostavština Leonida Šejke danas
zapostavljena među mlađim umetnicima i teoretičarima umetnosti
govori o krizi jedne kulture. Ovo bogato i puno izazova delo ostalo
je u tami nad kojom su umetnička pretumbavanja uglavnom bila
uzrokovana i pokretana odnekud izvan našeg prostora, podstaknuta
tuđim iskustvima i idejama. To govori o sudbinama malih kultura –
uvek sputanih strahom i nepoverenjem u sebe, u „rodnu melodiju“,
kako je govorio još jedan „zaboravljeni“, Momčilo
Nastasijević.
Šejka
je bio stvaralac koji je svet umetnosti posmatrao na specifičan
način. Naime, njegova osnovna misao bila je ideja o „tradiciji
budućnosti“, tj. o postojanju sveobuhvatne niti koja povezuje
prošlost i budućnost, zbog čega se ni jedna ni druga ne mogu
shvatiti, uklopiti i izgraditi bez uzajamnog povezivanja. Na prvi
pogled ovo je paradoksalno i prividno konzervativno mišljenje, ali
evolucija idejâ ovekovog napretka upravo podrazumeva takvu
putanju.
U
tome je, u stvari, smisao Tradicije. Na tom putu Šejka je zapazio da
uvek kada se ova nit prekine dolazi do entropije, do nagomilavanja
suvišnosti – do postvarenja sveta i čoveka u hajdegerovskom
smislu tog stanja. Kao da u ovom odnosu prošlog, sadašnjeg i
budućeg postoji nekakva mera koja je u osnovi Sveta, ali mera koja
se s vremena na vreme gubi. Šejka je to sublimisao parabolom
Grad-Đubrište-Zamak, koju u jednom svom zapisu upoređuje sa
Danteovim Paklom-Čistilištem-Rajem, želeći time da naglasi da ta
parabola ima metafizičko značenje.
Baveći
se raznim vidovima umetničke prakse (da upotrebim ovaj rogobatan
izraz kako bi me savremeni čitalac razumeo), Šejka je fiksirao sve
promene na putu razgrađivanja Sveta, unoseći u taj proces čežnju
za izgubljenom i zaboravljenom pradomovinom. Kada se njegov slikarski
put iz pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka uporedi sa onim
što se u isto vreme događalo u savremenoj svetskoj umetnosti,
potvrdićemo njegovo uverenje da je u odnosu na ta zbivanja otišao
nekoliko godina unapred: „1956. godine radio sam nešto blisko
današnjim neodadi i pop-artu. Znači, bio sam 4-5 godina ispred
Evrope. Ali sada mogu reći, ako je zaista tako bilo, da sam sa ovim
što sada radim najmanje 10 godina ispred ostalih.“
Odvažiti
se i napisati ovakvu knjigu koja govori o odnosu tradicije i
savremenosti, sa idejama koje su aktuelne i u vremenu koje dolazi,
podvig je u svakoj kulturi. Zato ovaj Traktat o slikarstvu pripada
riznici srpske kulture i pokazuje mladim stvaraocima da se iza ovih
odškrinutih vrata nalazi nada za novi početak.
Branko
Kukić
“Traktat o slikarstvu” – niti koje povezuju prošlost i budućnost
“Oči koje su se u renesansi otvorile prema materijalnom svijetu bile su u pravom smislu slikarske oči”, piše Leonid Šejka
“Traktat o slikarstvu” knjiga Leonida Šejke, jednog od osnivača i glavnih teoretičara Mediale, doživjela je nedavno ponovno izdanje kod čačanskog “Gradca”.
Za ovu knjigu, Šejka je dobio godišnju nagradu Nolita 1965. godine, a svojevremeno je Danilo Kiš o knjizi “Traktat o slikarstvu” zabilježio da je u njoj “težnja za cjelovitošću osnovna opsesija, u kojoj se strasno traga za sintezom klasičnog i modernog.”
Kroz poglavlja “Mala istorija cjelovitosti” (Stanje cjelovitosti i Razlaganje cjelovitosti) “Elementi slike” (Iluzionizam, Okolina slike, Likovna tema, Predmetnost, Strukturalnost) i “Ka integralnoj slici”, Šejkin “Traktat o slikarstvu” govori o odnosu tradicije i savremenosti sa idejama koje su aktuelne i u vremenu koje dolazi.
Šejka je, kako napominje u predgovoru urednik izdanja Branko Kukić, bio stvaralac koji je svijet umjetnosti posmatrao na specifičan način. Naime, njegova osnovna misao bila je ideja o “tradiciji budućnosti” tj. o postojanju sveobuhvatne niti koja povezuje prošlost i budućnost, zbog čega se nijedna ni druga ne mogu shvatiti, uklopiti i izgraditi bez uzajamnog povezivanja. Na prvi pogled ovo je paradoksalno i prividno konzervativno mišljenje, ali evolucija ideja čovjekovog napretka upravo podrazumijeva takvu putanju. U tome je, u stvari, smisao tradicije. Na tom putu Šejka je zapazio da uvijek kada se ova nit prekine dolazi do entropije, do nagomilavanja suvišnosti. Kao da u ovom odnosu prošlog, sadašnjeg i budućeg postoji nekakva mjera koja je u osnovi Sveta, ali mjera koje se s vremena na vrijeme gubi. Šejka je to sublimisao parabolom Grad – Đubrište – Zamak, koju u jednom svom zapisu upoređuje sa Danteovim Paklom – Čistilištem – Rajem, želeći time da naglasi da ta parabola ima metafizičko značenje.
“Slikarstvo je”, navodi Šejka u knjizi “Traktat o slikarstvu”, “po svojoj prirodi takva duhovna disciplina, takva vrsta umjetnosti koja operiše sa fenomenima vidljivosti i opipljivosti, dakle sa takvom vrstom fenomena koji se u iskustvu mogu najlakše provjeriti kao realni, stvarni i materijalni. Oči koje su se u renesansi otvorile prema materijalnom svijetu bile su u pravom smislu slikarske oči. Slikarstvo je tako postalo avangarda istraživačkog duha, prethodnica egzaktnog ispitivanja i posmatranja pojava u materiji i egzaktnog istraživanja zakona u pojavama. U prostor slike uplivala je matematička zakonitost, predmeti i bića prvo secirani pa ponovo sastavljeni. Leonardo je slikarstvo proglasio za nauku”.
Leonid Šejka je bio beogradski slikar ruskog porijekla, mistik, filozof i disident, jedan od osnivača i glavni teoretičar umjetničke grupe Mediala. Šejkine slike su produhovljene, tajanstvene i sa mnogo simbola, imaju izrazitu individualnost i lako su prepoznatljive. Bio je nadahnut renesansom i, posebno, holandskim majstorima sedamnaestog vijeka, ali je koristio i elemente nadrealizma i enformela. Mada kritičan prema zapadnoj umjetnosti dvadesetog vijeka, nagovijestio je neke njene pravce u svojim likovnim eksperimentima – posebno neodadu, pop-art i konceptualnu umjetnost. Umro je 1970, sa samo trideset i osam godina, ali je ostavio iza sebe mnogo slika i crteža, kao i razvijene teorije o umetnosti i metafizici, okultnom i ezoteričnom.
Vujica Ognjenović
https://www.vijesti.me/zabava/219478/traktat-o-slikarstvu-niti-koje-povezuju-proslost-i-buducnost
