Krajem jeseni 1908, Prust se vraća iscrpljen iz Kabura. Dosta je vremena prošlo otkako je odustao od svog dela. Koristeći slobodno vreme koje mu pruža bolest, počinje da sastavlja članak za Figaro: “Protiv Sent-Beva“. Šest meseci kasnije, članak je prerastao u esej od trista strana. Slobodno razgovarajući s majkom, autor razmišljanje o Sent-Bevu, uticajnom francuskom književnom kritičaru, prepliće sa sopstvenim uspomenama, portretima prijatelja i čitalačkim utiscima. Tu je zamak Germantovih, tu su gospodin De Kersi i gospođa De Kardajak, veliki čitaoci Balzaka, ali koji veoma podsećaju na Šarlisa i Žilbertu. Prust je tada, i ne znajući, oslobodio svoju genijalnost.
Prust nije želeo da roman bude sačinjen od ideja. Sve analize koje je izbacio iz Traganja za izgubljenim vremenom pročitaćemo ovde. One potvrđuju ono što smo sami već pomišljali: Prust, najveći romanopisac svog doba, mogao bi da bude i najveći kritičar vremena u kome je živeo.
Protiv Sent-Beva” nije dovršen roman, već zbirka Prustovih esejističkih i autobiografskih zapisa, objavljena posthumno 1954. godine. Ovo djelo predstavlja ključni korak u razvoju Prustovog stila i ideja koje će kasnije kulminirati u njegovom remek-djelu “U potrazi za izgubljenim vremenom”.
U ovom djelu okupljeni su tekstovi koje je pisac posvetio autorima kojima se divio (Nervalu, Bodleru, Balzaku i Floberu), bez posebnog sistematiziranja.
Opis djela:
Analizirajući ove pisce, Proust napada Sent-Beva, slavnog književnog kritičara iz 19. vijeka, i njegov metod tumačenja koji tvrdi da je djelo preslikavanje autorovog života. Prust odbacuje ovaj biografski pristup (“Čovek koji stvara poeziju i onaj koji razgovara u salonu nisu ista osoba”) i zalaže se za formalističku kritiku koja se fokusira na stil, a ne na spoljašnje okolnosti.
Ključne kontroverze:
- Iako je Sent-Bev prepoznao Floberov talent, Prust ga kritikuje što je zanemario genije poput Nervala i Bodlera, a promovisao društvene pisce bez trajnog značaja.
- Ova polemika formirala je Prustovu vlastitu poetiku – njegov roman “U potrazi za izgubljenim vremenom” može se čitati kao realizacija ideja iz ovih eseja.
Revolucionarni pristup:
Prust je prvi suštinski osporio Sent-Bevov pozitivistički metod, smatrajući ga površnim:
“Sent-Bevovo djelo nije duboko… njegova metoda ne prepoznaje ono što dubok samorazgovor otkriva: da je knjiga proizvod drugog ‘ja’ koje se razlikuje od onog što pokazujemo u društvu.”
Nasleđe:
Prustove ideje kasnije će razvijati ruski formalisti i kritičari poput Curtiusa i Spitzera. Fragmenti iz ovih eseja doslovno su preneseni u “Izgubljeno vrijeme”, što ih čini ključnim za razumijevanje Prustovog stvaralaštva.
Značaj:
Ovo djelo nije samo kritika – to je manifest moderne književnosti gdje Prust ruši mit o biografskom tumačenju i postavlja temelje za svoju revolucionarnu narativnu tehniku.
