Knjiga dana Narodne biblioteke Srbije
Isidor Kijevski, Nikola Barbaro, Leonardo sa Hiosa (autor)
Dejan Acović (prevod)
Izdavač: Karpos
Opsada i pad megalopolisa na Bosforu 1453. godine jedan je od događaja svetskoistorijskog značaja. Moćni zidovi Konstantinopolja dužine od oko 20 km sagrađeni u 5. veku n. e. i 192 kule koji su tokom deset vekova štitili grad od mnogobrojnih napada, nakon gotovo dvomesečne opsade popustili su pod naletima razorne artiljerije (čija su đulad bila teška i do 600 kg) 29. maja 1453. godine. Nepojmljive scene razaranja i nasilja ispunjavale su dane i sedmice proleća te kobne godine sve do poslednjeg juriša osmanlijske vojske u utorak 29.
maja, koji je milenijumsko carstvo smestio u istoriju i stavio tačku na herojsku odbranu grada koju je predvodio poslednji vizantijski car Konstantin XI Paleolog Dragaš.
Tri svedočanstva učesnika u odbrani grada – Nikola Barbara, Leonarda sa Hiosa i Isidora Kijevskog – spadaju među najbitnije istorijske izvore o događaju koji je promenio tok istorije. Prikazi trojice očevidaca, različitih nacionalnosti ali pripadnika latinske kulturne sfere, svaki na svoj način, sa sopstvenom faktografijom, uverenjima i zabludama, doprinose razumevanju niza okolnosti koje su označile kraj srednjeg veka i novu fazu razvoja evromediteranskog prostora. Ovi dragoceni spisi se po prvi put pojavljuju na srpskom jeziku u prevodu sa latinskog i venecijansko-italijanskog Dejana Acovića.
Pad Konstantinopolja: Kako je “Drugi Rim” zauvek postao Istanbul
Grad koji je Konstantin Veliki osnovao 324. godine na mestu starogrčkog Vizantiona, prestonica Istočnog rimskog carstva koja je uspešno odolevala brojnim invazijama, postala je 1453. godine deo Osmanskog carstva
Dvadesetdevetog maja 1453. godine, posle skoro dva meseca opsade, ordija sultana Mehmeta II probila se u Carigrad. Grad koji je Konstantin Veliki osnovao 324. godinena mestu starogrčkog Vizantiona, biser Bosfora, prestonica Istočnog rimskog carstva koja je uspešno odolevala arapskim, persijskim i slovenskim opsadama, ognjem i mačem osvojili su osmanski Turci. Ubrzo potom, Mehmetove horde su osvojile i Srbiju, Bosnu, Hercegovinu, Vlašku, Moldaviju, današnju Albaniju, Krim…
Još 674. godine je umajadski kalif Muavija pokušao da osvoji Carigrad, ali mu to nije pošlo za rukom. Ni druga arapska opsada (717-18) nije bolje prošla. Posle katastrofe kod Manzikerta (1071), tadašnji car Vizantije Manojlo I Komnin zatražio je pomoć sa Zapada protiv seldžučkih Turaka.
„Pomoć“ je došla u vidu pritiska da Vizantija prihvati rimsko katoličanstvo – i krstaških pohoda na Jerusalim i Siriju. Krstaši su 1204. na prevaru napali sam Carigrad i uspostavili uzurpatorsko Latinsko carstvo. Iako je Mihajlo VIII Paleolog oslobodio grad 1261, od nekadašnje slavne Vizantije na ovom svetu nije ostalo mnogo.
Suočen sa turskom najezdom, car Jovan VIII Paleolog prihvatio je poziv rimskog episkopa (pape) Evgenija IV da pregovara o potčinjavanju Rimu. Iako je carigradski patrijarh Josif II u julu 1439. prihvatio sporazum u Ferari, umro je dva dana kasnije – a njegov potpis odbacili su pravoslavni episkopi predvođeni Markom iz Efesa, za koje su katolici bili i ostali jeretici.
ŠTA JE OMOGUĆILO TURSKU POBEDU
Kada je 25 godina kasnije Mehmetova ordija stigla pred zidine – izvori tog vremena tvrde da ih je bilo od sto do trista hiljada – spram nje je Carigrad branilo najviše deset hiljada ratnika: Grka, Venecijanaca, Đenovljana i drugih.
Skoro dva meseca su branioci uspevali da osujete sve turske pokušaje da probiju drevne Teodosijeve bedeme. Turski topovi nisu mogli da dovoljno uruše zidove jer bi ih branioci popravljali. Turci su probali da prokopaju tunele ispod zidina, ali su ih branioci otkrili i urušili.
Mehmet je čak naredio da se turski brodovi prenesu preko improvizovanog druma od dasaka premazanih lojem, kako bi zaobišli lanac koji je branio ulaz u carigradsku luku Zlatni rog.
Šta je tačno omogućilo Turcima da nadvladaju odbranu Carigrada ni danas se pouzdano ne zna. Dok turski istoričari pišu o Alahovoj volji koja im je omogućila da pobede „nevernike“, preživeli grčki, venecijanski i đenoveški izvori krive ove ili one izdajnike: admirala Lukasa Notarasa (Gertuku) ili nekog turskog uhodu koji je tog jutra navodno ostavio otvorenu Kerkoportu, malu kapiju na severnom zidu grada.
