Knjiga dana Narodne biblioteke Sbije
- Ovim romanom Orhan Pamuk je dokazao da nije jedan od Nobelovaca koji su se zaneli, nije postao prepotentan, već posle dobijanja nagrade piše još bolje knjige – kazao je novinarima Vladislav Bajac, urednik Geopoetike, dodajući da se u romanu kroz tri paralelne priče prepliću mitovi, stvarnost i mašta u više slojeva.
Tako čitajući ovaj rukopis saznajemo šta spaja antički mit o kralju Edipu, persijsku priču o Rustemu i Suhrabu, slučajnu ljubav gimnazijalca i putujuće glumice crvene kose sa kopanjem bunara na starinski način.
Geopoetika je ekskluzivni izdavač ovog poznatog turskog pisca za srpski jezik i do sada je objavila deset njegovih romana. Ovaj roman nedavno je objavila crnogorska izdavačka kuća „Nova knjiga“ iz Podgorice pod naslovom „Crvenokosa“ i to je u njihovom izdanju četvrti Pamukov roman.
Crvenokosa
Piše: Magdalena Blažević
Deseti roman turskog pisca, nobelovca, Orhana Pamuka “Crvenokosa” počiva na mitu i klasičnim djelima grčke i iranske književnosti. Prvo djelo je tragedija “Kralj Edip” čija je radnja preuzeta iz grčkog mita, a drugo je “Šahname”, nacionalni iranski ep. Oba su djela nastala na sličnoj tematskoj okosnici – ubojstvo oca, odnosno sina. Pamukovog junaka, Džema, pratimo od rane tinejdžerske dobi, a u prvom nam licu pripovijeda o odnosima s ocem i majkom. Želi postati pisac, ali prije nego što napiše dramu mora najprije neku i pročitati. Fascinira ga klasična priča o kralju Edipu koji u neznanju ubija oca kojeg nikad nije upoznao i ženi njegovu udovicu, svoju majku. Osim Sofoklove drame čita i Firdusijev ep o Rustemu i Suhranu. Rustem se u ratu Perzije i Turana sukobi sa Suhranom, davno napuštenim sinom kojeg prepoznaje tek kad mu zarije nož u srce. Motivi dvaju klasičnih djela prepleću se s Džemovom sudbinom pokazujući da se obrasci odnosa oca i sina stoljećima preslikavaju. Džemov otac, vlasnik ljekarne i politički aktivist, jednog dana nestaje ostavljajući sina i suprugu da se sami bore za život: “Naslućivao sam da otac voli druge žene, kao i da mnoge druge žene vole njega. Majka je ponekad, na način koji bih ja mogao da shvatim, govorila da postoji neka drug žena” Odrastanje bez očinske figure ostavilo je dugoročne posljedice, ali Džem oslonac pronalazi u majstoru Mahmutu, bunardžiji s kojim razgovara o životu i planovima za budućnost. Mahmut, kad se nađe u ulozi zamjenskog oca kao da izaziva sudbina i na njega se sruči sva gnjev ostavljenih sinova.
“Crvenokosa” je i ljubavni roman. Džem se kao šesnaestogodišnjak zaljubljuje tridesettrogodišnju glumicu crvene kose s kojom doživi prvo seksualno iskustvo. Ona će biti njegova sudbina, utjecat će na tijek njegova života iako neće provesti život zajedno. Guldžihan je žena koja simbolično ima crvenu kosu. Kroz povijest su crvenokose izazivale strah i uzbuđenje, smatralo ih se izrazito temperamentnima seksualno nezasitnima. Vrlo se često lik Marije Magdalene, biblijske pokajnice, portretira kao crvenokosa žena – jedan od značajnijih je Caravaggiova “Magdalena u ekstazi”. Guldžihan nije prirodna crvenokosa, ona je odabrala svoju osobnost. Gotovo demonski lik žene u konačnici Džema vodi u priču s ishodom grčke tragedije.
Klasični temelji Pamukovoj priči smještenoj u Istanbulu osamdesetih godina prošlog stoljeća daju elemente uzbudljivog trilera, iako čitatelj koji poznaje priče o Edipu i Suhrabu može pretpostaviti njegov ishod. Roman je podijelen na tri dijela – prvi se odnosi na Džemov život u Istanbulu, odnosu s ocem, majkom i majstorom Mahmutom, drugi kazuje Džem koji bježi iz Istanbula nakon nesreće s Mahmutom, a treći nam pripovijeda Crvenokosa koju napokon upoznajemo osobnije, dok nam Enver, Džemov i Crvenokosin sin ostaje zagonetka do samoga kraja.
Orhan Pamuk napisao je priču o tradicionalnoj Turskoj, o izgubljenim zanatima, o književnosti i životu, o očevima i sinovima i prvim ljubavima. “Crvenokosa” je i roman o književnosti, o klasičnim temeljima i počecima civilizacije kojima se ne možemo othrvati ni stoljećima dalekom suvremenom svijetu.
(Pamuk, Orhan, Crvenokosa, Nova knjiga, Podgorica, 2016)
Orhan Pamuk je rođen u Istanbulu 1952. godine. Odrastao je u istanbulskoj četvrti Nišantaš, u porodici nalik onima kakve opisuje u svojim romanima Dževdet-beg i njegovi sinovi i Crna knjiga. Po završenoj gimnaziji studirao je arhitekturu, ali se potom opredelio za novinarstvo. Napustio je studije na Tehničkom fakultetu, upisao se na Institut za novinarstvo Istanbulskog univerziteta i diplomirao 1976. godine. Pamuk, koji za sebe kaže da je u detinjstvu i mladosti maštao o tome da postane slikar, aktivno se posvetio pisanju 1974. godine. Izdavačka kuća Milijet dodelila mu je 1979. godine nagradu za rukopis prvog romana Dževdet-beg i njegovi sinovi, koji je objavljen 1982, a godinu dana kasnije dobio je prestižnu nagradu koja nosi ime slavnog turskog pisca Orhana Kemala. Iste godine, 1983, iz štampe izlazi Tiha kuća, njegov drugi roman, koji opisuje tri generacije jedne istanbulske trgovačke porodice. Godine 1984. ovaj je roman, preveden na francuski, dobio nagradu Madarali, a 1991. i Nagradu za evropsko otkriće (Prix de la decouverte europeenne). Istorijski roman Bela tvrđava (1985), u kojem je opisana veza između mletačkog roba i njegovog turskog gospodara, proširio je popularnost i slavu Orhana Pamuka i izvan granica Turske. Ova knjiga, čiji je prevod na engleski Njujork tajms pozdravio rečima „Nova zvezda ukazala se na Istoku“, prevedena je na sve velike zapadne jezike. Njegov četvrti roman, Crna knjiga (1990), zahvaljujući svojoj složenosti, bogatstvu i punoći izraza, smatra se jednim od najkontroverznijih, ali i najpopularnijih romana savremene turske književnosti. Na osnovu ove knjige Pamuk je napisao scenario za film Tajno lice, koji je režirao čuveni turski reditelj Omer Kavur. Taj scenario objavljen je kao knjiga 1992. godine. Roman Novi život je za kratko vreme po objavljivanju (1994) postao jedan od najčitanijih savremenih turskih romana. Na izrazito veliko interesovanje, kako u Turskoj tako i u inostranstvu, naišao je njegov istorijski roman o životu i umetnosti osmanskih majstora minijature u kasnom šesnaestom veku, Zovem se crveno(1998), koji je 2003. godine dobio International IMPAC Dublin Literary Award i Prix Médicis étranger 2005. godine.
Godine 1998. Pamuk je, praveći izbor iz napisa u svojim beleškama koje je vodio od rane mladosti, pod naslovom Druge boje: izabrani spisi i jedna pripovetka, zajedno sa do tada neobjavljenom dugom pripovetkom Gledanje kroz prozor, objavio svoje odabrane tekstove, eseje, novinske članke, kritike, reportaže i putopise. Godine 2002. objavio je roman Sneg, a 2003. knjigu tekstova posvećenu rodnom gradu − Istanbul: uspomene i grad. Dobitnik je Nagrade za mir knjižara Nemačke (Friedenspreis des Deutschen Buchhandels) za 2005. godinu. Godine 2006. dodeljena mu je Nobelova nagrada za književnost. Iste godine odlikovan je francuskim Ordenom viteza reda umetnosti i književnosti, a Univerzitet u Vašingtonu dodelio mu je medalju (Distinguished Humanist Medal), koja se bijenalno dodeljuje naučnicima i umetnicima za vrhunska dela i hrabrost.
Orhan Pamuk je počasni član Američke akademije umetnosti i književnosti, kao i Kineske akademije društvenih nauka. Godine 2010. uručena mu je Nagrada „Norman Majler“ za životno delo (2010 Norman Mailer Lifetime Achievement Award).
Knjige Orhana Pamuka prevedene su na više od četrdeset svetskih jezika i prodate u tiražu od više miliona primeraka.
