Plitvice – Spomenici Jugoslavije
Spomen-dom Šeste ličke proleterske divizije „Nikola Tesla” na Plitvicama, nalazio se u centralnoj zoni Nacionalnog parka Plitvička jezera; pored puta Zagreb—Karlovac—Korenica—Jadran. Imao je memorijalni dio, prostore za društvenu i kulturnu aktivnost, galeriju, univerzalnu dvoranu za priredbe i sport, manju salu, biblioteku sa čitaonicom, prodavnicu suvenira, disko–klub, kafanu, kao i ljetnju pozornicu i sportske terene na otvorenom.
Kako je to nekada izgledalo piše u knjizi Jugoslavija – Spomenici revolucije:
“Muzej Šeste ličke proleterske divizije uređen je veoma savremeno, oplemenjen umjetničkim radovima (duborez, vitraži, keramika). Na samom početku su Titov ratnički lik (skulptura A. Augustinčića), ratne zastave i odlikovanja jedinica Šeste divizije, među kojima su i tri Ordena narodnog heroja kojima su odlikovane njegove tri brigade. Izložba hronološki prikazuje prilike u Lici pred rat i narodnooslobodilačku borbu i prati stvaranje i ratni put Šeste ličke divizije, koja je nosila ime naučnika i rodoljuba Nikole Tesle, rođenog u ličkom selu Smiljanu.
Prva dva dijela osvjetljavaju zbivanja u Lici između dva svjetska rata, uticaj Komunističke partije Jugoslavije, pripreme za ustanak i ustanak, partizanske akcije 1941. i 1942. godine. Ovdje su oružje i lični predmeti boraca, alat i proizvodi partizanskih radionica, sanitetska oprema i drugo.
Slijedi borbeni put Šeste ličke divizije, formirane 22. novembra 1942. godine na osnovu naredbe vrhovnog komandanta Josipa Broza Tita; imala je 4.200 boraca u tri brigade (Prva, Druga i Deveta brigada, kasnija Treća brigada), uglavnom prekaljenih ratnika od prvih dana ustanka; sa snažnim osloncem u Lici i slovila kao prava narodna vojska.”
Formiranje je zateklo sve tri brigade van Like (Bihaćka operacija, Kordun, Banija). U decembru kompletna vodi borbe oko Gradačca i prema Gospiću sa Italijanima i četnicima. Na redu je četvrta neprijateljska ofanziva, čije udare prima na području Like; borbe su bez predaha, po hladnoći i visokom snijegu, traju mjesec i po, no prodor neprijatelja prema Bosanskoj krajini uspješno je zaustavljen.
U proljeće, sukobljava se sa ustašama, četnicima i Italijanima, i oslobađa čitavu Liku (osim Gospića); stvorena je velika slobodna teritorija, centar značajnih zbivanja, između ostalog i Prvog zasjedanja ZAVNOH-a u Otočcu i na Plitvicama, juna 1943. godine.
Novembra 1943. godine Šesta divizija, kod Bugojna, ulazi u sastav Prvog proleterskog korpusa, i dobija zadatak da obezbjeđuje Jajce u vrijeme Drugog zasjedanja AVNOJ–a. U šestoj neprijateljskoj ofanzivi učestvuje u borbama oko Šujice i Mrkonjić-Grada, i banjalučkoj operaciji. Zatim, šest mjeseci je na širem području Drvara, gdje obezbjeđuje Vrhovni štab, Centralni komitet KPJ, Predsjedništvo AVNOJ-a, savezničke misije i druge ustanove. Vrhovni štab, 19. marta 1944. godine, daje joj naziv Šesta proleterska udarna divizija „Nikola Tesla”; poslije Prve i Druge proleterske divizije treća je partizanska jedinica koja je ušla u porodicu proleterskih divizija. U njemačkom desantu na Tita i Drvar, Šesta divizija, posebno njena Treća brigada, imale su značajnu ulogu. Na početku napada Treća brigada bila je na 20 km od Drvara, ali je za dva sata stigla na poprište bitke i prihvatila borbu sa njemačkim padobrancima oko pećine u kojoj je bio Tito; kasnije, uz podršku Prvog bataljona Prve brigade, uspješno se tukla cijelu noć sa Nijemcima utvrđenim na Šobića glavici. Desant je razbijen i osujećen njemački pokušaj da se uništi vojno i političko rukovodstvo na čelu sa Titom. Ovaj poduhvat ličkih proletera prikazan je u muzeju velikom maketom Drvara i Drvarske kotline, sa naznakom svih događaja 25. Maja 1944. godine.
Sredinom ljeta 1944. godine Sedma divizija je krenula iz Bosne u Srbiju. Na tom putu, preko surovih terena (Jahorina, Zelengora, Maglić, Durmitor), gdje se godinudana ranije odvijala peta neprijateljska ofanziva, imala je teške okršaje sa jakim neprijateljskim snagama koje je prate u stopu. Pohod je završen dolaskom na Zlatibor. Na redu su nove borbe za oslobođenje Užičke Požege i Valjeva, razbijanje četnika na Ravnoj gori, i bitka za oslobođenje Beograda.
Poslije predaha i popunjavanja novim borcima, januara 1945. godine odlazi na Sremski front, i tu ratuje naredna tri mjeseca. Nakon proboja fronta nastavlja sa borbama za oslobođenje Slavonije i Moslavine, napredujući prema Zagrebu, koji je oslobođen 9. maja 1945. godine.
U Zagrebu završava ratni put Šeste proleterske divizije „Nikola Tesla”, dug 12.000 km. Kroz nju je prošlo preko 20.000 boraca iz svih krajeva zemlje; palo ih je 3.984. Dala je 36 narodnih heroja i blizu 40 generala i admirala JNA.
O svemu tome, o hrabrosti i herojizmu, samoprijegoru boraca, upravo kazuje izloženo u Muzeju Šeste divizije.”
Izvor: Gojko Jokić – Jugoslavija – Spomenici revolucije
Za vrijeme rata veliki dio fundusa muzeja je – nestao. Više o tome na ovom linku:
Objavljena je i brošura o Spomen-domu.
