Sedeći u filozofskoj stolici, koju je prethodno zauzimao njen otac, Teon, matematičar, besmrtna Hipatija je godinama bila centralna figura u aleksandrijskoj školi neoplatonizma. Ta plemenita žena, podjednako čuvena i po dubini svojih učenja i po šarmu svoje ličnosti, koju su građani Aleksandrije voleli, a sudije toga grada često konsultovale, izdvaja se sa stranica istorije kao najveći od paganskih mučenika.
Lični učenik maga Plutarha i upućena u dubine platonističke škole, Hipatija je u raspravama i javnom poštovanju bacila u zasenak sve zagovornike hrišćanske doktrine na severu Egipta. Mada su njeni spisi nestali kad su muhamedanci spalili biblioteku u Aleksandriji, neki negoveštaji o njihovoj prirodi mogu se prikupiti iz izjava autora, njenih savremenika.
Postoji legenda o tome da je Kebesova Tablica, dijalog između Kebesa i Gerundija, bio zasnovan na drevnoj tabli postavljenoj u Kronovom hramu u Atini ili Tebi, na kojoj je bio naslikan čitav razvoj ljudskog života. Autor Tablice, Kebes, bio je Sokratov učenik, a živeo je oko 390. godine p.n.e. Svet je predstavljen kao velika planina. Iz zemlje, u njenom podnožju, izlaze mirijade ljudskih bića, koja se uspinju u potrazi za istinom i besmrtnošću. Cilj ljudskog postignuća – istinske sreće – je iznad oblaka, koji skrivaju vrh planine. Figure i grupe su raspoređene na sledeći način: (I) vrata na zidu života; (2) Genije, ili Inteligencija; (3) prevara; (4) mišljenja, želje i zadovoljstva; (5) sreća; (6) snaga; (7) čast, nezasitost, laskanje; (8) žalost; (9) tuga; (10) beda; (11) jad; (12) bes, ili očaj; (13) kuća nesreće; (14) pokajanje; (15) istinito mišljenje; (16) lažno mišljenje; (17) lažna doktrina; ( 18) pesnici, govomici, geodete, et. al.;( 19) neumerenost, seksualno zadovoljenje i mišljenje; (20) put istinske doktrine; (21) umerenost i strpljenje; (22) istinita doktrina; (23) istina i uverenje; (24) nauka i vrline; (25) sreća; (26) najviše (prvo) zadovoljstvo mudraca; (27) lenji i zabludeli.
Hipatija je po svemu sudeći napisala komentare na Diofantovu Aritmetiku, na Ptolomejev Astronomski kanon i na Konusnepreseke, Apolonija iz Perga. Sinesije, biskup u Ptolemaisu, njen odani prijatelj, pisao je Hipatiji da mu pomogne u izgradnji astrolaba i hirdometra. Prepoznavši transcendenciju njenog intelekta, učenjaci mnogih naroda okupili su se u akademiji, gde je predavala.
Više pisaca smatra da Hipatijina učenja imaju hrišćanski duh; zapravo, ona je skinula veo misterije u koji se uvio novi kult, držeći veoma jasna predavanja o njegovim najkomplikovanijim principima, tako da su mnogi novi preobraćenici u hrišćanstvo napuštali tu veru kako bi postali njeni učenici. Hipatija ne samo da je uverljivo dokazala pagansko poreklo hrišćanske vere, već je i raskrinkala navodna čuda, koja su hrišćani predstavljali kao znakove božanske naklonosti, pokazujući da te pojave kontrolišu prirodni zakoni.
U to vreme je aleksandrijski arhiepiskop bio Kiril – kasnije poznat kao osnivač doktrine hrišćanskog Trojstva i kanonizovan zbog svoje revnosti. Videvši u Hipatiji trajnu pretnju objavi hrišćanske vere, Kiril je – barem posredno – bio uzrok njenog tragičnog kraja. Uprkos svim kasnijim naporima da se sa njega spere Ijaga zbog njenog ubistva, ostaje neospoma činjenica da nije učinio ni najmanji pokušaj da spreči taj prljavi i brutalni zločin. Jedini komadić opravdanja koji se može ponuditi u njegovu odbranu je taj da je Kiril, zaslepljen činima fanatizma, smatrao kako je Hipatija čarobnica povezana sa đavolom. Nasuprot inače opštoj izvrsnosti literamih dela Čarlsa Kingslija, primetno je da on Hipatijin karakter, u svojoj istoimenoj knjizi, detinjasto skicira. Bez izuzetka, oskudne istorijske reference o toj devičanskoj filozofkinji svedoče o njenoj vrlini, integritetu i apsolutnoj odanosti principima Istine i Ispravnosti.
Mada je istina da se najbolji umovi hrišćanstva toga vremena lako mogu osloboditi odgovomosti za participes criminis, neumoljiva Kirilova mržnja se nesumnjivo prenela na fanatičnije pripadnike njegove vere, posebno na grupu monaha iz Natrijumske pustinje. Predvođeni Petrom Čitačem, divlji i nepismeni ljudi napali su Hipatiju na sred ulice, dok je išla iz akademije ka svojoj kući. Izvukavši bespomoćnu ženu iz njenih kočija, odveli su je do Cezarejske crkve. Strgavši joj odeću, udarali su je toljagama do smrti, nakon čega su joj Ijušturama ostriga sastrugali meso sa kostiju, a osakaćene ostatke odneli do mesta zvanog Kinaron (Cinarnn), gde su ih spalili.
Tako je 415. godine nestala najveća žena inicijat antičkog sveta, a sa njom je pala i neoplatonistička škola u Aleksandriji. Sećanje na Hipatiju je u hagiolatriji rimokatoličke crkve verovatno ovekovečeno u ličnosti Katarine iz Aleksandrije.
Iz knjige Tajna učenja svih epoha Menlija Palmera Hola
Izdavač: Metaphysica, Beograd
Prevod: Mario Lampić
Pingback: Hipatija | PULSE Magazin