Pred čitaocem su memoari Štefana Cvajga, pisca koji je kod ovdašnje čitalačke publike uvek izazivao interesovanje. Ovo delo intrigantno je na poseban način, jer Cvajg, pričajući istoriju svog života, ipak, i pored sveg nastojanja da bude inspirativan, zanimljiv, zabavan, silom prilika govori i o jednoj realnosti koja je prema njemu na kraju ipak bila nemilosrdna. „Jučerašnji svet“ sadrži i portrete za naše vreme interesantnih ličnosti javnog života i književnosti više naroda, viđenih iz jedne intimnije perspektive. Cvajg ovde opisuje i političke događaje, govoreći i o plemenitim, ali i naivnim snovima o jedinstvenom svetu. Iako se čitalac katkad sa Cvajgom neće slagati (piščevi stavovi o Austrougarskoj, na primer), ovo delo predstavlja interesantan dokument jednog vremena, pisan iz perspektive pisca koji je ovim memoarima želeo da „pruži makar jedan odblesak svog vremena, pre no što ono potone u tamu“.
Jučerašnji svet
Piše: Miloš Lalatović
Jučerašnji svijet je knjiga Štefana Cvajga, bečkog Jevrejina, u kojoj opisuje kosmopolitski duh Austrougarske monarhije, gdje pripadnost nacijama, poput Jevreja, toliko omrznutih među velikim brojem naroda nije značila ništa.
Jevreji su u Austrougarskoj ili Habzburškoj monarhiji imali sve privilegije. Čak su većinom pripadali građanskom privilegovanom stanovništvu, koji su držali banke, radili u njima, bavili se umjetnošću i naukom. Sve to im je omogućavao omiljeni car. Taj period Cvajg naziva dobom bezbrižnosti, to je najvećim dijelom period devetnaestog vijeka i početka dvadesetoga, gdje već tada počinje konfuzija koja vodi u nacizam.
Štefan Cvajg je bio jedan od najpoznatijih pisaca dvadesetih godina dvadesetoga vijeka u svijetu. U knjizi “Jučerašnji svijet“ opisuje svoje djetinjstvo i mladost, običaje toga vremena, školski sistem, koji je bio previše krut. On je jedini pokazivao naznake neprijatnosti poput potonjeg nacizma, iako nije imao nikakve veze sa njim u odnosu na Jevreje. Zaista, kaže Štefan Cvajg, “niko nikad mu nije u tome periodu prigovorio što pripada Jevrejima“.
Cvajgov otac i djeda su u tzv.dobu bezbrižnosti radili kao službenici u banci i život im se nije mogao zamisliti bez ušteđevine. Od svake plate su ostavljali po jedan dio za “crne dane“. Možda je to bila iskustvena navika jevrejskog naroda, poučeni istorijom progona, gdje je im novac itekako bio potreban.
Jedna od stvari koju većina bečkih Jevreja tzv.bezbrižnog perioda nije prihvatila, to su ideje osnivača cionizma Teodora Hercla, inače rođenog Zemunca, a koji je u Habzburškoj monarhiji bio glavni direktor najvećeg štampanog medija. Možda je zbog jevrejske naklonosti, a sigurno i zbog samog talenta tako brzo pristao da štampa pjesme i priče Štefana Cvajga u najuglednijem carskom časopisu. Tadašnji Jevreji su se podsmijevali Herclovoj ideji o povratku njihovog naroda u Palestinu, današnji Izrael. Govorili bi “ mi imamo cara Franca Jozefa i nama je ovdje dobro, gdje ćemo da idemo u pustu palestinsku zemlju“.
Nažalost, Teodor Hercl, iako su ga njegovi savremenici poput nekadašnjeg biblijskog Noja, smatrali ludim, što gradi barku i upozorava ih na predstojeću opasnost, bio u pravu. Samo nekoliko decenija posle , buknuo je užasan Drugi svjetski rat, gdje su Jevreji u toj istoj Austriji, koju su smatrali svojom domovinom strahovito izginuli predvođeni firerom Adolfom Hitlerom.
Možda je toliko stradanje i očekivanje lažne samilosti od tadašnjeg domicilnog stanovništva, doprinijelo sadašnjoj agresivnoj politici države Izrael, da se ima svoja država po svaku cijenu, jer vremena se mijenjaju, a država ostaje.
Štefan Cvajg je napisao ovu knjigu neposredno prije svoje smrti, početkom četrdesetih godina, a godinu dana posle on i supruga su izvršili samoubistvo prevelikom dozom barbiturata. Pošto je šezdesetih godina i Merilin Monro, tadašnja popularna zvijezda preminula od istih, odlučeno je bar na osnovu ova dva, a i mnogo više slučajeva običnih ljudi, od strane doktora i farmaceuta da se barbiturati zamijene kao sredstva za umirenje benzodijezepinima, iako su i dalje ostali u upotrebi kod određenih bolesti.
Cvajg je umro izvršivši suicid u Južnoj Americi, razočaran krajnjim razvojem nacizma i antisemitizma u svijetu.
Posle par godina situacija se drastično promijenila kako ni u najluđim snovima nije mogao sanjati.
Jučerašnji svijet je knjiga posvećena svakom čovjeku i narodu, da dok su ovdje na zemlji, nijesu sigurni. Poruka knjige jednostavno bi bila “zemlja nije moj dom“.
