Jedan od najvećih savremenih italijanskih pisaca fantazista, nekadašnji profesor književnosti na Univerzitetu u Đenovi i direktor Italijanskog kulturnog centra u Lisabonu, Antonio Tabuki (Piza, 1943 – Lisabon, 2012) najvažnije cjeline svog opusa posvetio je krunisanju sna kao misterioznog stanja stvarnijeg od svake stvarnosti. S obzirom da su produkti opsjenarstva i ekstrati mašte savremenom čitaocu, destruiranom tegobama svakodnevice i dinamikom obezduhovljenog života, znatno bliži, onda ne iznenađuje što su njegove knjige prevedene na veliki broj svjetskih jezika i objavljene u milionskim tiražima. Djela Trg Italija, Žena iz Porto Pima, Indijski nokturno, Mali nesporazumi bez velike važnosti, Crni anđeo, Rekvijem, Pereira tvrdi da…,Posljednja tri dana Fernanda Pesoe, Izgubljena glava Damašena Monteira, Svakim danom sve je manje vremena u svom strukturalnom tonusu i, posebno, svojim transcendentalnim reperima dala su italijanskoj i mediteranskoj prozi pečat opsjenarskog šarma kao kvalitet više. Niz godina na listi su bestselera.
Iako nije postao astronom, puno duguje nebu jer mu je gledanje u zvijezde bila prva škola. Na sličnom motivskom fonu izrasla je metafizička osnovica zbirke kratkih priča Snovi o snovima. Manirom iskusnog lovca na snove, naoružan dualizmom duha i tijela, ovdje Tabuki ukršta biografske impresije, lektiru, hipoteze i, nadasve, duhovnost stanovnika njegovog narativnog grada, pribjegavajući poetskom manevru kojim u tajanstvu fikcionalizovanih snova glavnih aktera priča – umjetnika i pisaca – efektno pronalazi sazviježđe sopstvenih nauma. Istovremeno, opsjednut željom da prohuji lavirintom snova omiljenih stvaralaca i, kao kroz vremeplov, odgonetne rebuse njihovih neznanih pripovijesti, postaje svjestan da, demaskiranjem snova nepoznatih prijatelja sa kojima dijeli usud stvaranja, postaje Sizifov i Prometejev glasnik u đavolski teškoj misiji – sanjanju tuđih snova.
Književna avantura takve vrste uslovljena tematski raznovrsnim anticipacijama i blijedim aluzijama, na što autor u predgovoru ukazuje, zahtijeva visoku koncentraciju, znanje i senzibilnost proroka. U svoj onirički serijal, prepun obrta i zapleta bliskih trileru, Tabuki poziva grandioznu galeriju posjetilaca na svojevrsni bal pod maskama. Književni valcer otvara san Dedala, graditelja i letača, koji, uprkos sopstvenom mitu i neostvarenoj želji za letjenjem, ispunjava san zatočenom biku tako što mu pravi krila od perja i voska. Prikazan između grotesknog i tragičnog svršetka, san velikog rimskog pjesnika Ovidija prognanog Cezarovim dekretom na Crno more, tretira junaka kao džinovskog leptira riješenog da izađe pred građane i recituje poeziju. No, zahvaljujući Tabukijevoj meditativnoj laboratoriji, groznije od košmara, pjesniku leptiru pretorijanci odsijecaju krila. Slično ovoj, sve priče posvećene snovima Apuleja, Anđolijerira, Vijona, Rablea, Kolridža i drugih imaju visok stepen intimne istoričnosti junaka, s tim što njihov fiktivni dio često zavodi neuporedivo više od ogoljenih povijesnih podataka prikazanih kao pojašnjenja na kraju knjige.
Impresivna fantastika viđena kroz lupu jezive demitizacije prošlog prisutna je u sagi San Karavađa. Nakon dijaloga sa Isusom o slici Sveti Matej, shvatamo da je Hrist želio sliku maestrovog dolaska u krčmu pri čemu bi slikar bio zamijenjen svecem. Prikazana kao čudovište pred kojim smo bespomoćni, istorija se veoma slikovito dojmi u Gojinom snu. S druge strane, svijest o priviđenju svega struji snom pjesnika Leopardija. Fantastična je i priča o slobodi kroz Remboovo vođenje ljubavi sa ženom iz sopstvene pjesme kojoj, žureći u ideal Pariske komune, ostavlja svoju amputiranu nogu na čuvanje. Tu je, takođe, Čehovljev san o bježanju iz ludnice, Lotrekovi ljubavni jadi, Pesoin dijalog sa heteronimom, više nego bizarno hapšenje pjesnika i revolucionara Lorke čiji san skreće pažnju na oprez pred zvjerskim ćudima povijesti u ponavljanju. Tabukijev ples sa istorijom završava se sa Majakovskim pretvorenim u oblak i uhapšenim zbog posjedovanja sapuna, te doktorom Frojdom u ulozi svoje pacijentkinje. Tim redom, galerija aktera doseže beskraj.
Bistar, precizan, telegrafski jasan i ujedno raskošan diskurs ovih proznih fantasterija, svojevrsnih bajki za vragove, dovodi nas do skrivenih pomisli da preispitamo sopstvene snove na javi nečijeg sna. Ovog gurua mistike vodila je strast da otvori vrata snova umjetnika koje je, duhom i djelom, doživljavao bliskim uprkos tome što mu nijesu ostavili tragove noćnih snohvatica. Sudbina da ih dovede u svijet realnog odvela ga je u književnost iluzija gdje je evociranjem nepoznatih snova otkrio tajne velikih umova.
Snovi o snovima dešavaju se u odlučujućim momentima njihovih korifeja kada će odani svojoj namjeri krenuti u drugačije ili trenutak vječnog u kojem se briše potonja slika njihovog zemaljskog ikonostasa. Shodno tome, spisatelj smatra da je knjiga vječita misterija koja na kraju izmiče i samom autoru.
I ovaj Tabukijev prozni sanovnik samo je još jedan u nizu potvrda da od pećinskih ornamenata do današnjeg genetskog inženjeringa, nijesmo spoznali veću istinu sopstvenog duha i ogledalo magije – od književnosti.
Boris Jovanović Kastel
