Pjesnik toskanskog porijekla, prevodilac Šekspira, Gongore i Malarmea i borac na frontovima Italije i Španije u I svjetskom ratu, unio je u ondašnju, stilski jednoličnu i kitnjastu poeziju jedan sasvim novi glas osoben po hermetičkim strujanjima i dostojan uloge prevratnika. Rođen je u Aleksandriji 1888. a umro u Milanu 1970. Još u studentskim danima posjećuje predavanja Lansona i Bergsona u Parizu gdje upoznaje italijanske pjesnike Papinija, Sofičija i Palaceskija ali se konačno nastanio u Rimu. Već 1933. objavljuje pjesme Osjećanje vremena koje izazivaju niz kontroverzi zbog suprotstavljanja vladajućim književnim iskustvima Italije i aktivno učestvuje u književnim pokretima. Jedan period proveo je na mjestu šefa katedre za italijansku književnost u Brazilu. Tada bolno proživljava tragičnu smrt sina kome posvećuje pjesme iz ciklusa Bol (1937-1946). Po povratku u Rim nastavlja univerzitetsku karijeru i objavljuje kolekciju poezije – Život jednog čovjeka.
Početni poetski manir imanentan lirizovanoj naraciji donosi mu zavidnu recepciju kod pripadnika tzv. sumračnog kruga i cinika. Prihvativši inovirane moduse poezije, uprkos Kardučiju, Paskoliju i Danunciju čiji diskurs i refleksije funkcionalizuju ekstrovertnost stiha, Ungaretijevi versi od čiste i jasne semantike provociraju i na pijedestal realnog iznose tabue prepoznatljive po fantastici svakodnevnog. Ophrvan užasnim uspomenama iz rata i svjestan gubitničke pozicije čovjeka pred točkom vremena, poeziju podvrgava spiritualnim pogledima. To mu donosi ulogu otmjenog disidenta razočaranog u princip idealnog koji su nagovještavali pisci bombastične retorike. Zato odlazi u monaški pjesnički mir i svjesno gubi ključ od kapija osame, pišući hermetičnu poeziju poput glasa vapijućeg u pustinji. Ironično, piše kratke pjesme, sa bjelinama i pauzama, kako bi se relaksirao od patetike i zlorabljenih tirada dajući prioritet introvertnim iskrama meditacije koje narušavaju morbidni mrak svijesti. Pjesnik racionalno pristupa arhitekturi svoje fragmentirane poezije time što odbacuje slikovitost i leksičku ornamentiku; pristupa tihoj ezoteriji u kojoj tako senzibilno, vitalno i, na momente, virtuozno čuje i dešifruje tragikomediju bitisanja nalik cirkusu, dalekom od njegovih duhovnih fortica i logosfera. Ali savršeno bezdušan, svijet ignoriše tihi plač autora i on sklapa pakt sa čamom. Kroz tretiranje uspomena, tog bježanja od prethodnih života, vidne su mistagogične sklonosti koje su pomogle pjesniku da, do tada, kontrolisane okvire metafizičkog proširi i pretvori ih u podijum metempsihoza lirskog naboja. Okaljan ratom, sumnja u savršenstvo, želi smiraj pa pleše po vodi i klanja se suncu u potrazi za vječnim tajnama skrivenim plaštom noći. Kao svi znameniti pjesnici mediteranskog štimunga i hedonist, šifre života svodi na značaj i čula mora, žale zavičaja i ženu u čijoj plodnoj nagosti pronalazi budnost sebe dok ruševinama dočarava saznanje neizmjernog.
Poput askete, tuđ svugdje i svakome, hodočasti netaknutu zemlju, iskonski raj lišen groteski i fariseja i diskretnim naponom paraboličnih vizija budi nas iz košmara, humorno prikazujući hladnoću čovjeka nakon zločina ili veselja, svejedno. Suštinu ove poezije čine psihogrami, simboli kosmičke udaljenosti bića od bogomdane plemenitosti i ljubavi preobražene u smrt. S druge strane, metaforička tekstura tako vješto odslikava prolaznost, put od mladosti do okeanske čame i kraja uprkos trenutnom otkrivanju smisla i čari kroz prizmu vanvremenog sa morem kao rezultantom. Prognan i ranjiv, rob riječi i gospodar sablasti, Ungareti preispituje kanone pokajanja, problematizuje pojam grijeha i ostavlja nas, onako danteovski, bez nade kao i sami bog umoran od nepravdi. Životna stremljenja alegorijski uklapa u četiri elementa, odnosno godišnja doba da bi zimu kao žudnju golu istakao ispred svih.
Sredozemlje, viđeno kao putanja samoće, predstavlja njegovo utočište i sudbinu što ilustruje krasnim stihovima gdje poetsku srž trivijalnosti i očaj pretače u beskraj nade – Vječni šum talasa/U sobu tad obično prodre. Svjestan bezbojne smrti, pod maskom Didone, podijeljen između pučine i uspomena, neprestanih vala i pijeska sjećanja izbrisanog morem, postaće desperatist tek kad umru more, ljubavne tajne i skitnje. Kako je bezdušje ušlo u nekad sigurna utočišta i pomračilo astrarijume Mediterana, tako zagonetke unutrašnjih poriva uzrokuju raspad civilizacije.
Iako smatran najznačajnijim predstavnikom hermetizma, Ungareti u slojevima nimalo drečavih već uzdržljivih poetskih ikonica, posebno kada govorimo o gnoseološkim bojama i rasponu duha, prevazilazi svojstva jednog pravca.
Atipično stihotvorstvo prepuno rafiniranih tumačenja života, skrušene osame i burleski, uz tanane gradacije od dubioza i vidova prolaznog do ledene smrti, sunca, juga i utopije bjekstva u sredozemnu osamu, samo dokazuju univerzalnost pisma. Ungaretijev mens, suptilni misaoni duh oslonjen na paradokse čežnji i ukletosti, jasno osluškuje puls unutrašnjeg svemira neprevodivog, po Borhesu, za sve sem za poeziju.
