Kniga eseja
francuskog arhitekte, istrazivaca urbanih i tehnoloskih promena,
uoblicena je jezikom dinamickih uvida. Virilo je, kao i Bodrijar,
prodorni analiticar pojmovnih i drustvenih postavki paradoksa
razvijene civilizacije.
Pol Virilio (Paul Virilio) je
svetski priznat filozof, teoretičar kulture i urbanista s posebnim
interesovanjem za urbani prostor i razvoj tehnologije u odnosu na moć
i brzinu. Trenutno radi kao profesor emeritus u École Spéciale
d’Architecture u Parizu. Autor je brojnih knjiga s temom uzajamnog
uticaja tehnologije i brzine: Speed and Politics: An Essay on
Dromology (1977), The Aesthetics of Disappearance (1991), Lost
Dimension (1991), The Information Bomb (2000), Accident of Art
(2005).
Ambijentalni prostor
Kniga eseja francuskog arhitekte, istraživaća urbanih i tehnoloških promena, uobličena je jezikom dinamičkih uvida. Virilo je, kao i Bodrijar, prodorni analitičar pojmovnih i društvenih postavki paradoksa razvijene civilizacije. Ponesen strategijom kao vojnom, ali ne i planetarnom distribucijom poredbenih mogućnosti, on razlaze milenijumsko nasleđe grada u vidu vrhunskog smisaonog uređenja. Zato su njegovi pogledi na tehnološku prefinjenost, ali i sve krhije određene realnosti, prepušteni raširenim opažanjima postmodernističkih privida i simulacije, u čitljivosti domena savremenih pretvaranja i nastajanja. S pravom prihvaćeni kao koncizni, cinični istraživač razdoblja kalendarskog ”kraja milenijuma” ali i proglašenog ”kraja istorije”, Virilio je gotovo proročki definisao komunikacijsku ekstatičnost – koju su od ranih osamdesetih, kada je razmišljanja formulisao – već trasirali računarski i telekomunikacijski sistemi. Suprotnosti između razvoja i propadanja prekrivaju ne samo prostornu, već i vremensku perspektivu današnjih saznanja o gradovima, društvima i individualnim učešćima. Zato se prepoznavanje svojevrsne hronopolitike zbivanja u tehnološkim prečicama i olakšicama kao i izvedenoj kompresiji zbivanja u vremenu, pruža prema izmeni poimanja fizičke dimenzije, stanja materije i raspadu orijentira i dosadašnjih referenci.
Eksterijerizacije iskustva sprovedene u virtuelno prostiranje elektronskih komunikacija zahvatile su konfiguracije arhitekture, istorijskog nasleđa i budućnosti grada prenoseći naučne i čulne predstave u interaktivnu mrežu ubrzanja, od lokalnih prema globalnim rešenjima. Za razliku od Umetničkog oblikovanja gradova, studije Kamila Zitea s kraja 19. veka, Virilio je – još pre aktuelnog tehnološkog procvata na izmaku devedesetih, bio posvećen inovacijskim oblikovanjima. U njima se preobražava fizički, ekonomski i pravni urbani prostor, pa se njihov nekadašnji status u vidu arhivskog skladišta utapa u okružujuću ekransku civilizaciju elektronskih difuzija i digitalizacije, ubrzanjem koje pomeranje ljudi, pojmova, slika i načina ograničavanja uvodi u novo stanje praznine.
Po sistemima prostora života gradova i organizovanih tehnoloških institucija, gde se demonstriraju obeležja teorije haosa i sada već usvojene praktične pojave dekonstrukcije u arhitekturi i regulacijskim urbanističkim dovijanjima, povlači se fizička revolucija kvantne praznine. Bez obzira na prednosti komuniciranja i olakšice vizuelnih i jezičkih formi i predstava, iskazuje se nematerijalna, opaka opažanja zamka novih vidova ukidanja slobode. Interpretacija se nalazi pohranjena unutar samog teksta čineći spasiteljsku matricu poprištem koncentrisanog sumiranja novonastalih situacija. Na primer, u 19. veku, kolokvijalni izraz ”ići do grada”, promenio se u moderno određenje ”ići u grad”, što je preokrenulo granice i suprotnosti promenjene tehnologije i moći urbanih kapaciteta. Ukupno pet eseja donosi minuciozan istraživački pregled tema planetarne elektronske, postindustrijske realnosti proistekle iz fantazmatskog domena. Tema prvog eseja Preeksponirani grad već se ubraja u neizbežne doprinose savremenom mišljenju o urbanističkoj promenljivosti i funkcije likovne čitljivosti grada.
Daljim pronicanjima u arhitektonsku obuhvatnost, nekadašnja estetska dimenzija zamenjena je pokretljivošću koja ne mimoilazi pokretne slike dokumentarnog filma, raspravljanog u pravcu došaravanja optiške perspektive snimljenog grada prema dezorjentisanosti predstava u elektronskim katodnim cevima i holografiji. Temporalnost prožima arhitektonsku i urbanističku prošlost, sakupljajući činjenice za montažno sabijanje slika i podataka, zgnjušnjavajuci fuziju i, kako Virilo dodaje, ”konfuziju situacija”. Gradski skverovi razvijenih velikih gradova odavno su čvorišta za ubrzanja, reklamni panoi kao ekrani isto tako jasnih propagandnih ubrzanja, kao i satelitski impulsi prenesene slike ratova koji se odvijaju po teorijskim fantazmima ”čisto i munjevito”, kao u Zalivu ili paralelno, regionalno izmešteno i opresivno dugotrajno, kao u slučaju Balkana. Sintetička paralela ”prostor – vreme” kroz definisanje modernih tehnologija naglašava ”mahnitu mešavinu kulisa i realnosti”. Unutar nje nalazi se, po autoru, automatizacija dosegnutog ”kritičnog prostora” koji svoju uzročnu, logički besprekornu konstrukciju pruža do prapočetka, pokrećući se na kraju naslovnog eseja kritičnost multiplikovanog beznađa.
Ostvarena je atmosfera gramzivosti i etičkog kolapsa, čija se znatno teža rezonansa na planu vremena, odvija upravo u društvima koja nisu imala sistematski razvijenu urbanističku i tehnološku tradiciju.
Nikola Šuica
